سیّارۀ نپتون در قرن 19 میلادی
 و سیّارۀ اورانوس در قرن 18 میلادی
 کشف شدند .

 

 

...

حَمَل با ثَـور  و  با جوزاء و خرچنگ
بر او بر، همچو شیر و خوشه، آوَنگ

دگر میزان و عـقرب، پس کـمان ست
زِ جَدي و دَلو و حوت آنجا نشان ست

...

 

أربابِ لَیالي

شبـــهای هفته	رَبّ
شب شنبـــــــه	مــرّیخ
شب یکشنبـــه	عـطارد
شب دوشنبـــه	مشتري
شب سه شنبه	زهــرة
شب چارشنبه	زحـــل
شب پنجشنبه	آفـتـاب
شب جـمعـــه	مــــاه

 

 

 خَمسۀ مُتَحَیِّره :
 نام پنج کوکب است :
 عطارد ، زهرة ، مرّیخ ، مشتري و زحل
 و متحیّره از آن گویند که
 اینها را گاهگاهی «رجعت» میشود
 یعنی سیرِ معمولیِ خود گذاشته
 به جانبِ عقبِ خود رفتار می کنند
 و باز از آن طرف برگردند
 و به سیرِ معمولی خود آیند.
 الخَمسَةُ المُتَحَیِّرَةُ
 پنج بیچاره
 پنجۀ بیچاره
 پنج سرگردان
 پنجۀ سرگردان

 

Orbital period

 

 سیّارۀ عُطارِد به دور شمس میگردد .
 87 شبانه روز و
 23 ساعت و
 15 دقیقه و
 30 ثانیه
 تقریباً طول میکشد تا سیّارۀ تیر
 یک مرتبه به دور خورشید گردش کند .

 

87d 23h 15min 30s

 

 

 

 

 

حمل	مرّیخ
ثور	زهرة
جوزاء	عُطارِد
سرطان	ماه
أسد	شمس
سنبلة	عُطارِد
میزان	زهرة
عقرب	مرّیخ
قوس	مشتري
جدي	زحل
دلو	زحل
حوت	مشتري

در این جدول نام خانه و نام صاحبخانه آورده شد
رنگ قرمز برای هر برج ناري
رنگ سبز برای هر برج ترابي
رنگ زرد برای هر برج هوائي
رنگ آبی برای هر برج مائي

 

قَلبُ العَقرَبِ

قَلب

قَلبِ عَقرَب

 

 

Antares
Cor Scropil
Scorpion's Heart
Vespertilio
Alpha Scorpil

 

 

 ستاره ای است در
 «صورت فلکی عَقرب»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

روز
یَوم
نَهار
Day
Jour

وقتی گفته میشود روز منظور چیست؟
تعریف روز چیست ؟
آیا مقصود بیست و چار ساعت است؟
آیا روز مدّتی است که
با طلوع آفتاب شروع شده
و
با غروب آن تمام میشود؟

 

 

 يوم
اليوم
مقداره من طلوع الشّمس إلى غروبها
روز یعنی
مدّت زمان طلوع آفتاب تا غروب آن

چون حَمَل چون ثَور چون جوزاء و سرطان و أسد
سنبلة، میزان و عقرب، قوس و جَدي و دلو و حوت

  در یک بیت نامهای بروج دوازده گانه بیان شده است.
  گویندۀ این بیت شخصی است به نام
  «بدرالدّین، أبونصر فَراهیدی» رحمة الله تعالی علیه
  وفاتشان در قرن هفتم ه.ق
  در کتاب معروف
  « نِصابُ الصِّبیان »

 

 

 

 

Orbital period

 میدانیم همۀ سیّارات منظومۀ شمسی
  به دور آفتاب دوران میکنند.
  زمین تقریباً در مدّت
 365 شبانه روز
 و
 6 ساعت
 و
 9 دقیقه
 و
 9 ثانیه
  یک بار به گرد خورشید میچرخد.

 

365d 6h 9min 9s

 

 قَدر :

 ( إصطلاح نجومی ) هر یک از مراتب کواکب در خُردی و کَلانی
 و اهل صِناعت آن را 6 مرتبه نهادند
 و در قدرِ اوّل پانزده کوکب بیش نیافتند ...
 هر یک از مراتبِ خُردی و کَلانی ستاره ها
 وجمع آن أَقدار است .
 و آن را عُظم نیز خوانند
 و جمع آن أَعظام .
 بدان که جملۀ کواکب مرصوده یکهزار و بیست و پنج اند ...
 هرگاه که مقادیر این کواکب مَرصوده
 به اعتبار کلانی و کوچکی مختلف است ،
 پس 6 قسم مقادیر قرار داده اند ...
 پس کواکب قدر اوّل پانزده اند ...

 

 ستارگان از نظر و به ديد ما يكسان نمیباشند
 و بر حسب رؤيت و ديد ما در مراتبى قرار دارند دنبال هم
 و آن ملاك قدر آنها است،
 آنچه بزرگتر است در قدر اوّل است يا در شَرَفِ اوّل
 ستارگان قدر اوّل پانزده ستاره‏ اند ...

 

 

Neptune

نبتون
نپتون

 در سال 1781 میلادی اورانوس پیدا شد و
 انسان پذیرفت که
 زحل آخرین سیّارۀ منظومۀ شمسی نیست
 و نبوده است.
 آری پس از کشف اورانوس باور قدیمی فروریخت
 و باور جدیدی ساخته شد.
 ولی در سال 1846 میلادی یعنی 65 سال بعد
 سیّارۀ جدیدی کشف گردید
 که نامش را نپتون گذاشتند.
 آری دوباره باور و تصوّری، باطل گشت و
 باور و ذهنیّت نوینی جایگزین آن باور قدیمی شد.

 

 

 چون برجهای آتشی ( ناري ، آذری ) سه تا هستند ؛
 به آن سه برج میگویند :

مثلّثۀ ناري

 چون برجهای خاکی ( ترابي ، أرضي ) سه تا هستند ؛
 به آن سه برج میگویند :

مثلّثۀ ترابي

 چون برجهای بادی ( هوائي ) سه تا هستند ؛
 به آنها میگویند :

مثلّثۀ هوائي

 و چون سه برج آبی ( مائي ) داریم ؛
 به آنها گفته میشود :

مثلّثۀ مائي

 و « مثلّثة » یعنی : سه تائی ، سه گوشه .

 

 «بـــــــــرجِ خاكی» ، خاكِ أرضی را مَدَد
 «بــــــــــرجِ آبــی» ، تَـرّیَش  انـدر  دهـد

 «برج بـادی» ، ابـــر  سویِ او  بَـــــــرَد
 تــــــا  بُـخـاراتِ  وَخِــــــــم  را  بَـر كَـشَـد
 
 «بــرجِ آتش» ، گَــرمیِ  خـورشـیـد از او
 هـمچو تابۀ سُــرخ ، ز آتـش ، پُشت و رو

 

 

چار مثلّث میبینیم.
 رأسهای هر مثلّث در مجموع سه برج را مشخّص نموده.
مثلّث قرمز برجهای آتشی(Fire)
مثلّث سبز برجهای خاکی(Earth)
مثلّث زرد برجهای بادی(Air)
مثلّث آبی برجهای آبی(Water)
را نشان میدهد.

 

 

Altair 

 

Atair

Alpha Aquilae 

 

Altaïr
 

النَّسرُ الطّائِرِ

 

کرکسِ پرنده

     . «کرکس پرنده» نام یک ستاره است 
  این ستاره در «صورت فلکی عقاب»
قرار گرفته است 

 

 

از دیوان جناب شمس تبریزی
از زبان جناب مولوی
رحمة الله تعالی علیهما

سُخنی زِ «نَسرِ طائِر» طلبیدم از ضَمائر
که عجب در آن چمنها که مَلَک بُوَد پَریدی

بِزَد آهِ سرد و گفتا که بر آن دَر ست قُفلی
که به جُز عنایتِ شَه نکُند بَر او کلیدی

 

 

 

 

 

Orbital period

 

 همانطور که میدانید ماه به دور زمین میگردد .
 مدّت زمانی که ماه یک بار به دور زمین میگردد تقریباً :

 27 شبانه روز و
 7   ساعت و
 43 دقیقه و
 6   ثانیه

27d 7h 43min 6s

 

 

حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی
کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار

 

 عَناصِرِ أَربَعَة :
 
 در نزدِ قُدماء عبارت بود از آتش و باد و آب و خاک .
 و عقیده داشتند که آنها چهار عنصرِ أصلي هستند که
 مَدارِ وجودِ
 کائنات و عالم کَون و فَساد و
 بالأخره جهان جسمانی بر آنها میباشد .
 عناصر چهارگانه .
 چهار عنصر .
 أرکان أربعة .
 چهار أرکان .
 چهار آخشیج .
 موادّ أربعة .
 أجساد أربعة .
 أمّهات أربعة .
 آباء أربعة .
 أُسطُقُسّاتِ أربعة .
 چهار گوهر .
 العناصر الأربعة
 Classical element
Quatre éléments 

*** 

 مزاج أوّل :
 
 کیفیّاتِ أصلیِ عناصِرِ أربعة یعنی
 «برودت ، حرارت ، یبوست و رطوبت» میباشد .
 بُرودت یا
 بُرودة یعنی : سردی و خنکی .
 
 حرارت یا
 حرارة یعنی : گرمی

 یبوست یا
 یبوسة یعنی : خشکی .

 رطوبت یا
 رطوبة یعنی : تَری و نمناکی

 

  

 

 بیان أسامي «هفت اختر» :
 
 (1)  قــــمـــر
 (2)  عُـطـارِد
 (3)  زُهـــرة
 (4)  آفـتــاب
 (5)  مـــرّیخ
 (6)  بِرجیس
 (7)  کـیـوان

 

 مثنوی معنوی
 أثر جناب جلال الدّین محمّد بلخي
 رحمة الله تعالی علیه
 در دفتر أوّل

 

 «هفت اختـر» هر جَـنین  را  مُدّتی
 میـــكُنند ای جان ، به نوبت خِدمتی
 
 چونكه وقت آید ، كه جان گیرد جنین
 آفتابش  آن  زمـــــــــان  گَردَد  مُعین

 چون جنین را ، نوبتِ تَدبیر ، رو ،
 از ستاره ، سوی خـــورشید آید او

 این جنین در جنبش آید ز آفتاب
 كآفتابش جان همی بخشد شِتاب

 از دگر أنجُم به جُز نقشی نیافت
 این جنین ، تا آفتابش بر نتافت
 
 از كدامین ره تعلُّق یافت او ،
 در رَحِم  با آفتابِ  خوب رو ؟

 از رَهِ پَنهان كه  دور از حسِّ ما ست
 آفتـابِ چَــــــــرخ را  بَس راهـها ست

 آن  رَهـی كه  ، زَر  بـیابد  قوت از او
 و آن رَهی كه ، سنگ شد یاقوت از او

 آن  رهی كه سُرخ سازد  لَعـل را
 و آن رهی كه بَرق بخشد نَعل را

 آن رهی كه پُخته سازد میوه را
 و آن رهی كه دِل دهد كالیوه را
 [کالیوه در اینجا یعنی پریشان]

أربابِ أیّام

 

روزهای هفته	رَبّ
شـــــنــبـه	زُحـــــل
یکـــشنبه	خورشید
دوشنبـــه	مــــــــاه
سه شنبه	مـــرّیخ
چـارشنبه	عُـطارِد
پنجـشنبه	مُـشتري
جمـــــعة	زُهـــرة

***

 مأخذ کتاب
 « رسائل إخوانُ الصُّفاءِ وَ خُلّانُ الوَفاءِ »
 نوشتۀ « إخوان الصّفاء »
 به زبان عربي
 قرن چارم هجری قمری
 ج 4 ص 344

 متن أصلی :
 
 ... فربّ يوم الأحد الشّمس ،
 و ربّ يوم الإثنين القمر ،
 و ربّ يوم الثّلاثاء المرّيخ ،
 و ربّ يوم الأربعاء عُطارِد ،
 و ربّ يوم الخميس المشتري ،
 و ربّ يوم الجمعة الزّهرة ،
 و السّبت زحل.

***

وجودِ پَشه دارد حِکمَت ای خام
نباشد در وجودِ تیر و بهرام ؟

 

 

 تصوّر منجّمین از زمانهای دور آن بود که
 زُحَل یا کیوان (SATURN)
 آخرین سیارۀ منظومۀ شمسی است .
 تا اینـکه در سال 1781 میلادی
 شخصی به نام « ویلیام هِرشِل »
 توانست سیّارۀ اورانوس (URANUS) را
 کشف کند .

 

William Herschel

 

 

Uranus

 

زُحل
کیوان
Saturn
Sarurne

 

  زُحَل یک لغت عربی است .
 معنی زحل :
 - مردی که از کار دور و یکسو باشد .
 - آنکه از هر کار ، چه نیک و چه زشت ،
 دوری گزیند .
 - مردی که به یکسوی میشود از کار .
 - (به مَجاز) به معنی دور و بلند آمده
 و این تشبیه است به کوکب زُحل که
 مَثَل است در دوری و بُلندی .
 مُتَنَبّی در مدیح سیف الدّولة گوید :

 وَ عزمه بـعثتـها هـمّة زُحل
 مِن تحتها بمکان الأرض مِن زُحل

 یعنی : ارادۀ او ناشی از همّتی بلند (زُحل آسا) است
 و نسبت همّت او به دیگران
 مانند بُلندیِ زُحل است از زمین .

 

 

 «برج أسد» خانۀ «آفتاب» است و
 «أسد» یعنی «شیر» و گویا
 خورشید بر شیر سوار شده است
 آری
 خورشید را « أسد سوار » گویند .

 

 

 شـــنـبـه
 السَّبت
 Saturday
 Samedi

 کوکبِ روز شنبه زُحل (Saturn) است .
 یا
 رَبِّ روز شنبه زُحل است .

 « أربـابِ أیّـام » :
 
 در أحکامِ نُجوم
 هر روز از أیّام هفته را به کوکبی منسوب کنند
 و او را « ربِّ » آن روز نامند .

 «زُبرَة» نام منزل یازدهم ماه است .
 «زُبرَة» نام یک ستاره هم هست .
 معنی « زُبـــــــرَة » :
 - دوش
 - کتف مرد
 - کتف مرد و شیر
 این منزلِ ماه ، در برج أسد قرار گرفته .

أسامی ستاره

زُبرَة

الزُّبرَة

Zubra

Dhur

Duhr

Zozca

Zosca

Zozma

Zosma

Delta Leonis

 

زُبرَةُ الأَسَد

ظَهرُ الأَسَد

عُرفُ الأَسَد

 

 

Aries

 

the first
sign of the zodiac
in astrology

 

 أساميِ مَنازِلِ بیست و هشتـگانۀ ماه
 و
 موقعیّتشان در بُروج دوازده گانه :

 (1) شَرَطَین در حمل .
 (2) بُطَين در حمل ،
 (3) ثريّا در حمل و ثور ،
 (4) دَبَران‏ در ثور ،
 (5) هَقعَة در ثور و جوزاء ،
 (6) هَنعَة در جوزاء ،
 (7) ذِراع در جوزاء ،
 (8) نَثرَة در سرطان ،
 (9) طَرفَة در سرطان ،
 (10) جَبهَة در سرطان و اسد .
 (11) زُبرَة در اسد .
 (12) صَرفَة در اسد و سنبلة .
 (13) عَواء در سنبلة ،
 (14) سِماك  در سنبلة ،
 (15) غَفر در میزان ،
 (16) زُبانا در ميزان ،
 (17) إكليل در میزان و عقرب ،
 (18) قلبُ العَقرَب در عقرب ،
 (19) شَولَة در عقرب و قوس ،
 (20) نَعائِم در قوس ،
 (21) بَلدَة در قوس
 (22) سَعدُ الذّابِح در جدي ،
 (23) سَعدِ بُلَع در جدي ،
 (24) سُعود در جدي و دلو ،
 (25) سَعدُ الأَخبيَة در دلو ،
 (26) مُقَدَّم در دلو و حوت ،
 (27) مُؤَخَّر در حوت ،
 (28) رِشاء (بَطنُ الحوت) درحوت .

 

 

قَـمَر را بیست و هشت آمد منازل

 

 

 الحمل بيت المرّيخ ،
 و هو برج ناريّ ذكر .

 برج حمل خانۀ مرّیخ است ،
 و آن یک برج آتشیِ نَر است .

 

 

 

برج حمل ، خانۀ بهرام و یک برج آتشین است

 

 برج حمل یک برج آتشینِ
 مذکّر و گرم و خشک است
 و
 کوکب مرّیخ یا بهرام یک کوکبِ
  مؤنّث و گرم و خشک است .
 آری
 برج حمل خانۀ مرّیخ است .
 الحملُ بیتُ المرّیخِ .

***

 

نماد مرّیخ (بهرام)

 

Mars

 

المرّیخ

 

 

 

 

 

 

خانۀ مرّیخ برج حمل است
و بدین سبب برج حمل را به کنایه
آتشکدۀ بهرام
گویند